Het ligt niet aan mij, het ligt aan jou!

"Wat je zegt ben je zelf!" We kennen het allemaal wel vanuit onze kindertijd. Maar ook in de relatie met jongeren kan dit mechanisme een grote rol spelen. Immers, ze zijn zich vaak nog geheel niet bewust van hun eigen schaduwkanten.
Negatieve eigenschappen en emoties worden liever weggedrukt en toegeschreven aan iemand anders. We noemen dit projectie en dit is vrijwel altijd onbewust. Het is als het ware een afweermechanisme tegen vervelende emoties. Als je projecteert, dan hoef je jouw eigen moeilijke eigenschappen en emoties niet aan te gaan. De verantwoordelijkheid hiervoor wordt als het ware naar de ander toegeschoven. Dat is makkelijker, je hoeft het dan immers zelf niet aan te gaan.
Bij projectie sta je niet meer open voor een gesprek maar laat je je leiden door de emotie. Je wordt door iets of iemand geraakt en wilt de werkelijke pijn niet voelen, dus projecteer je deze op een ander. Hoe meer emotie hierbij komt kijken, des te groter de projectie. Voel je dus negatieve emotie bij iemand, wees dan gewaarschuwd. Het zou wel eens projectie kunnen zijn.
 
Iedereen heeft hier last van en projectie gebeurt dan ook overal om je heen. Het is een bron van veel conflicten tussen personen. We zien elkaar niet meer, we zien alleen het beeld van onszelf dat we op de ander plakken. Projectie hoeft niet altijd negatief te zijn, er bestaat ook zoiets als positieve projectie. De kwaliteiten en talenten die je naar anderen toe projecteert, die zitten ook in jou. Verliefdheid is bijvoorbeeld ook een projectie. Jung definieert dit als volgt: de projectie van je eigen tekortkomingen op de ander. Dit uit zich bijvoorbeeld in een klein persoon die graag een groter en sterker persoon om hem of haar heen heeft om zich beschermd te voelen.
Bij normen en waarden speelt projectie snel een rol, deze worden namelijk vaak op de ander geprojecteerd. Je vindt sport bijvoorbeeld heel belangrijk en draagt dan uit dat iedereen aan sport zou moeten doen. Of je hebt moeite met overgewicht en spreekt de persoon daar (vaak indirect) op aan. Je zou ook gevoelens op een ander kunnen projecteren. Zelf ben ik vroeger veel gepest en ik merkte dat ik heel bang was dat mijn kinderen hetzelfde zou overkomen, dus ik nam ze bij voorbaat al in bescherming. Dat is een projectie van mijn eigen angst geweest. Als je jaloers bent op een ander en gaat praten over wat die ander allemaal wel niet heeft en hoe makkelijk zijn/haar leven is, dan gaat het er werkelijk over dat jij iets mist. Wat ook zou kunnen is dat jij zelf heel doortastend en besluitvaardig bent en jij vindt dat een ander deze eigenschappen ook moet hebben. Of je oordeelt over mensen die oppervlakkig zijn, terwijl je jezelf meestal geen diepere gesprekken aandurft. Onzekerheid over jezelf kan ook een valkuil zijn wanneer je gaat denken dat anderen jou niet leuk, knap of interessant vinden. Daar ga je jezelf namelijk naar gedragen en jouw onzekerheid neemt vervolgens alleen maar toe. Maar het mooie is: als je een persoon heel erg bewondert en je voelt je heel fijn bij diegene, dan heb jij dezelfde kwaliteiten in je!  
De sleutel om uit patronen van projectie te komen is: Zelfreflectie. Door op jezelf te reflecteren en minder met anderen bezig te zijn, vind je jouw eigen kwaliteiten en valkuilen. In de communicatie met de ander is het vooral van belang om vanuit jezelf te praten en wat voor jou geldt, kan voor de ander geheel anders zijn. En dat maakt verschillen in persoonlijkheden nou juist zo interessant!
 
We hebben allemaal een duistere kant aan onze persoonlijkheid, die wordt weergegeven door het schaduw-archetype in de Jungiaanse theorie. Dit schaduwtype is "de donkere kant" van jouw persoonlijkheid. Het meest primitieve deel van je ziel bevindt zich daar. Het egoïsme, de onderdrukte instincten en de “niet-goedgekeurde” zelf die jouw bewuste geest verwerpt. Dit is het deel dat in de diepste lagen van je wezen begraven ligt. Psychologen gebruiken het nog steeds om over confrontatie te praten. Het verwijst naar die gewaarwording van een innerlijke conflict dat je soms ervaart wanneer je gefrustreerd, bang, onzeker of boos bent. Jung ontwikkelde zijn eigen methode, de analytische psychologie. De schaduwkant is in ieder mens altijd aanwezig en we mogen ons hier bewust van worden. Dan is projectie niet nodig.

Het is onze taak om onszelf volledig te accepteren, dus ook onze schaduwkanten. Deze horen bij onze persoonlijkheid. Door ons hiervan bewust te zijn, kunnen we er ook mee werken. Hierdoor zullen we gelukkiger zijn. In onze schaduwkanten bevinden zich onze angsten, ons vroegere trauma, teleurstellingen en dromen die nooit zijn uitgekomen omdat we er niet voor gegaan zijn in het leven tot nu toe!

 

Onze kinderen hebben net als wij hun eigen schaduwkanten. Ik werk als coach ook met tafelopstellingen, waarin kinderen met Playmobiel poppetjes hun verschillende 'persoonlijkheidsdelen' opstellen. Een meisje van 11 jaar had dit gedaan en 'haar bange zelf' zette ze ver weg in de hoek. Ze vertelde trots voor welke kant in haarzelf de poppetjes stonden. Als laatste zei ze dat het kleine poppetje in de hoek stond voor haar bange zelf. Ik vertelde haar dat dit stukje ook bij haar hoort en dat het juist de kunst is om hier zo goed mogelijk mee om te gaan. Aan haar gezicht zag ik hoe moeilijk dit voor haar was, ze had het poppetje ver weg gezet. Gelukkig weet ik hoe belangrijk het is (ook voor een kind) om deze kanten van jezelf te accepteren, anders worden ze heftiger. "Probeer moedig te zijn", zei ik tegen haar, neem haar bij je, dan gaan we samen oefenen hoe je haar kan helpen. Het meisje twijfelde. Ik heb toen het kleine poppetje gepakt en de andere poppetjes omgegooid, hier moest ze eerst om lachen. Maar ik wilde haar laten zien dat het bange meisje bij haar hoort en ook graag gezien wil worden, anders gaat ze steeds harder schreeuwen. Samen hebben we gewerkt aan het omgaan met haar angsten en ik heb haar meerdere tools aangereikt om hiermee om te gaan. Haar angsten werden minder en toen de Doorstroomtoets (Cito) was geweest vertelde ze mij trots dat ze helemaal niet zenuwachtig was omdat ze de 'geoefende' tools had toegepast.

Je schaduwkanten kunnen zich op allerlei ontwikkel-gebieden afspelen; gebieden waarin je jezelf mag ontwikkelen. Het een is niet erger dan het andere. Ook een kind wat snel in boosheid schiet kan leren om dit te accepteren en hier op een constructieve manier mee om leren gaan. Tenslotte: elk kind wil lief gevonden worden en elk kind wil vriendelijk en geduldig zijn. Maar soms is dit iets waar aan gewerkt mag worden en daar help ik graag bij. Iets wat onderdrukt wordt, gaat steeds harder schreeuwen, dus laten we onszelf proberen te accepteren, helemaal zoals we zijn!

“Helaas bestaat er geen twijfel over het feit dat de mens, als geheel, minder goed is, dan hij van zichzelf denkt of wil zijn. Iedereen draagt een schaduw. En hoe minder het uitgedrukt wordt in het bewuste leven van het individu, hoe zwarter en zwaarder het is. Als een gevoel van minderwaardigheid bewust is, dan bestaat er altijd een kans om het te verbeteren Bovendien is het voortdurend in contact met andere belangen, zodat het aanhoudend onderhevig is aan veranderingen. Maar als het onderdrukt wordt en afgezonderd van het bewustzijn, dan wordt het nooit gecorrigeerd. Bovendien zal het waarschijnlijk tot uitbarsting komen in een onbewust moment. In elk geval vormt het een onbewust probleem dat de meest recente pogingen blokkeert.” -Carl Gustav Jung-